Author: Quỳnh Hoa

Ayn Rand như muốn dồn nén cả cuộc đời con người vào cuốn tiểu thuyết Suối nguồn. Bà nói về một cuộc đời với tất cả những gì chúng ta sẽ phải trải qua và đối mặt. Đó là tình yêu, là tình bạn, là tri kỷ, là lý tưởng, lẽ sống, là quyền lực, là những mảng màu đen tối của xã hội và bản thân con người. Đó còn là những hệ tư tưởng của thời đại…Người đọc sẽ ít nhiều thấy mình trong đó, thấy cái mình đã trải qua, thấy điều mình sắp phải đối mặt, thấy cả những khao khát thầm kín qua từng trang viết của bà. Bà viết như thể rút hết mọi khoảnh khắc và kinh nghiệm sống trong cuộc đời mình để làm nên tiểu thuyết, cô đọng hết cả số phận của con người qua nghìn trang giấy. “Suối nguồn” có lẽ vì thế mà vĩ đại và lớn lao.

Đừng bao giờ hy sinh cuộc đời mình cho tình yêu

Tình yêu rồi rốt cuộc cũng chỉ còn là “Nếu Anh muốn nói yêu em thì trước tiên anh phải nói từ “Anh” trước đã”. Triết lý đó có làm ai đó vỡ ra điều gì? Có nhắc nhở ai đó một bài học về sự hạnh phúc. Thực sự là, chúng ta không thể cho đi cái mà mình không có. Để yêu một người trước tiên chúng ta phải yêu mình cái đã. Ayn Rand tạo nên một tình yêu mãnh liệt giữa Howard Roar và Dominique rồi cũng chỉ để chỉ cho chúng ta thấy chúng ta phải trân trọng bản thân mình, phải tạo ra hạnh phúc cho chính bản thân mình trước khi muốn mang lại hạnh phúc cho người khác. Thật vậy: “Loài người được dạy dỗ rằng đức tính tốt đẹp nhất không phải là đạt được một cái gì đó mà phải là cho đi một cái gì đó. Nhưng một người không thể cho đi những cái gì mà anh ta không tạo ra.”

“Loài người được dạy dỗ rằng đức tính tốt đẹp nhất không phải là đạt được một cái gì đó mà phải là cho đi một cái gì đó. Nhưng một người không thể cho đi những cái gì mà anh ta không tạo ra.”

 

Đôi khi cuộc đời mụ mị chúng ta bằng quá nhiều tính từ đẹp đẽ: sự hy sinh, sự cho đi, sống vì người khác. Trong số chúng ta, ai cũng từng là một kẻ mụ mị. Mụ mị khi nghĩ rằng  sẽ từ bỏ cái gì đó để đem lại hạnh phúc cho một người, ngu xuẩn khi nghĩ rằng  sẽ hy sinh cái phần sức sống nhất của mình để giữ gìn cái gọi là hạnh phúc. Từ hy sinh – một từ nghe như đức hạnh, nghe thật mĩ miều, thật khiến cho con người ta kính nể…Nhưng không, chúng ta phải sớm nhận ra một điều rằng, nếu ai đó nói với bạn về sự hy sinh – hãy tránh xa người đó. Hãy bỏ chạy thật nhanh, hãy giữ đầu óc mình tỉnh táo, để biết rằng: “ở đâu có sự hy sinh, ở đó có người nhận sự hy sinh. Người nói với chúng ta về sự hy sinh chính là người đang nói về đầy tớ và ông chủ. Và người đó muốn trở thành ông chủ – nhận những sự hy sinh như một lẽ thường tình, là một điều hiển nhiên”. Mà chúng ta – đặc biệt là phụ nữ chúng ta, thường chấp nhận hy sinh tuổi trẻ, ước mơ, cá tính, sở thích…cái đã làm nên chúng ta – cho một ai đó, một điều gì đó mà cả xã hội đang khăng khăng bảo vệ. Ví như khái niệm “một gia đình êm ấm”, chẳng hạn.

Quả thực chúng ta không tồn tại vì ai cả và chúng ta cũng không yêu cầu ai phải sống cho chúng ta, đem đến hạnh phúc cho chúng ta. Và Rayna đã nói thế này: “ Điều đức hạnh nhất mà con người có thể làm cho nhau và cái thỏa thuận duy nhất cho mối quan hệ hợp lý giữa người với người là – Buông nhau ra!”

Dám sống với những đam mê

Howard Roar – kẻ đã thức tỉnh khái niệm đam mê trong tôi. Chúng ta có vẻ dễ dàng cho rằng mình là một kẻ có ước mơ, có đam mê, có mục đích. Nhưng đã bao giờ chúng ta dám sống khổ sống sở vì đam mê như Roar chưa? Ba năm đầu đời khi bị đuổi ra khỏi cánh cổng của trường Đại học, anh sống lay lắt qua ngày, chịu đau đớn và tủi cực chỉ để được học nghề từ một tay kiến trúc sư bị cả xã hội cho – rằng – bất tài, vô dụng. Nhiều năm sau đó anh tiếp tục đói nghèo, cuộc sống của anh là những tờ hóa đơn không có khả năng thanh toán, là một khu ổ chuột cũng không còn chấp nhận để anh trú chân. Nói một cách thường tình là “cơm không đủ ăn, áo không đủ mặc”. 3 năm là bao nhiêu ngày, nhiều năm sau nữa là bao nhiêu ngày, liệu chúng ta có đủ sức để đương đầu với cuộc đời vì hai chữ “đam mê”.

Đối mặt với tất cả những thực tiễn khắc nghiệt đó của cuộc đời, đam mê chỉ đem lại cho chúng ta một điều duy nhất đó là cảm giác về sự hoan hỉ, sinh sôi, về niềm tin chiến thắng không gì ngăn cản nổi. “Đó là cảm giác khi thấy những nhánh cây đầu tiên, những chồi non đầu tiên nhú trên cành cây, màu xanh đầu tiên trên bầu trời”. Chỉ thế thôi, có vẻ đó là một cuộc chiến không cân sức. Nhưng người chiến thắng trong cuộc chiến đó là người sẽ không bị quật ngã bởi bất cứ điều gì trong đời.

Đam mê chỉ đem lại cho chúng ta một điều duy nhất đó là cảm giác về sự hoan hỉ, sinh sôi, về niềm tin chiến thắng không gì ngăn cản nổi.

Đọc Suối nguồn chúng ta được thấy cả những điều bẩn thỉu nhất trong một cá nhân con người, những điều hèn hạ và đốn mạt nhất trong một lối sống. Suối nguồn cũng cho chúng ta thấy quyền lực là một điều muôn đời hấp dẫn với con người và cũng muôn đời gây nên tội lỗi. Suối nguồn dựng lại cả những tư tưởng cơ bản trong thời đại của chúng ta… Mỗi người khi đọc cuốn tiểu thuyết vĩ đại này sẽ có những thấm thía và cả sự thức tỉnh riêng của mình.

SỰ ĐÒI HỎI

Đó là thứ đầu tiên giết chết tình yêu. Người phụ nữ khi bước vào một mối quan hệ, cô ta thường kỳ vọng rằng đó là người đàn ông tâm lý, chiều chuộng, giỏi kiếm tiền lại yêu gia đình…Sự kỳ vọng đó nảy sinh tâm lý đòi hỏi bạn trai mình phải đáp ứng được những nhu cầu như vậy. Và người đàn ông cũng không khác gì, anh ta kỳ vọng người phụ nữ mình yêu phải dịu dàng, thuỳ mị, nết na, hơn thế nữa là giỏi việc nước, đảm việc nhà…Khi một người đàn ông yêu một người phụ nữ hoặc một người phụ nữ yêu một người đàn ông, những đòi hỏi như vậy lập tức xuất hiện. Tất cả những đòi hỏi đó đều nhân danh tình yêu. Tất cả đều xuất phát từ cái tôi.

Khi đòi hỏi bạn sẽ không thấy chút tình yêu nào tuôn chảy trong bạn. Khi đó bạn chỉ quan tâm đến cái tôi và làm cách nào để thoả mãn cái tôi mà thôi. Tình yêu cần một bầu không khí để yêu thương, tình yêu cần một bầu  không khí của lòng biết ơn. Tình yêu cần một môi trường không đòi hỏi, không kỳ vọng để được lớn lên từng ngày. Đừng vì những việc nhỏ nhặt mà huỷ hoại mọi khả năng  yêu thương.

Đừng đòi hỏi sự hoàn hảo, đừng yêu sách. Bởi lẽ, bạn không có quyền  đòi hỏi điều gì từ bất kì ai. Nếu ai đó yêu bạn, hãy cảm thấy biết ơn chứ đừng đòi hỏi gì cả, bởi vì người kia không có nghĩa vụ phải yêu bạn. Nếu được yêu đó là một điều kì diệu.

Hãy yêu những con người bình thường. Không có gì sai với những người bình thường. Những người bình thường chính là những người phi thường. Mỗi con người đều là một cá thể độc nhất, hãy tôn trọng cá tính độc đáo đó.

Đừng vì những việc nhỏ nhặt mà huỷ hoại mọi khả năng yêu thương.

SỰ CHI PHỐI, CHIẾM HỮU

Chúng ta trong một mối quan hệ luôn thích chi phối người khác, luôn muốn mình là kẻ điều khiển, là người nắm quyền. Bởi điều đó cho chúng ta cảm giác an toàn. Nhưng nghịch lý là, cảm giác an toàn sẽ là thứ bóp nghẹt tình yêu, là độc dược huỷ hoại tình yêu.

Trong một mối quan hệ, chúng ta vẫn không ngừng đấu tranh để giành quyền kiểm soát, mà tình yêu không thể nở hoa trong một bầu không khí như thế. Người đàn ông đấu tranh vì đủ kiểu tham vọng. Còn người phụ  nữ đấu tranh với người đàn ông vì cô ấy lo sợ “Anh  ta vắng nhà cả ngày. Ai mà biết được liệu anh ta có cặp bồ không”. Cô ấy ghen tuông, nghi ngờ, cô ấy muốn chắc rằng mình vẫn có thể kiểm soát được chồng. Theo bạn, liệu bông  hoa tình yêu có thể nở ở đâu trong một môi trường như thế?

Đoá hoa tình yêu chỉ có thể bung nở khi không có  cái tôi, khi

không có nỗ lực giành quyền kiểm soát, khi khiêm nhường, khi bạn không tìm cách trở thành ai đó mà sẵn sàng không là ai cả. Chỉ khi đó tình yêu mới nảy nở.

Đó cũng chính là sự trưởng thành trong tình  yêu.

Đoá hoa tình yêu chỉ có thể bung nở khi không có  cái tôi, khi không có nỗ lực giành quyền kiểm soát, khi khiêm nhường, khi bạn không tìm cách trở thành ai đó mà sẵn sàng không là ai cả.

 

SỰ KỲ VỌNG

Có phải tất cả mọi người đều suy nghĩ: “Khi có tình yêu, mọi thứ sẽ hoà hợp”. Một cặp vợ chồng hạnh phúc thì luôn có sự hoà hợp, mọi thứ luôn phải ăn khớp với nhau, họ gắn bó, yêu thương, không tranh cãi. Toàn bộ hệ tư tưởng đó là vấn đề.

Sự thật là, không ai sinh ra là để dành  cho ai, không ai có thể hoà hợp và không xung đột với  người khác. Cả hai người bất kể là ai, đều là những cá thể riêng biệt. Nếu yêu ai đó, bạn phải hiểu rằng, người mình  yêu không phải  là chiếc bóng của bạn, người đó có đặc tính riêng. Đó chính là những suy nghĩ tạo ra địa ngục cho chính mình và người khác. Bởi lẽ địa ngục được tạo ra bởi vì bạn kì vọng vào thiên đường

Bạn phải chấp nhận một sự thật là: người đó sẽ khác với bạn. Bạn không  phải là thầy, người khác cũng không phải là thầy,  cả hai chỉ đơn giản là hai cá thể quyết định sống với nhau bất kể những  khác biệt.

Hai bạn nên sống với nhau như  hai người bạn. Cô ấy có ý kiến riêng, bạn có ý kiến riêng, cô ấy tôn trọng  ý kiến của bạn, bạn tôn trọng ý kiến của cô ấy, cô ấy có cách của cô ấy, bạn có cách của bạn và không ai tìm cách  áp đặt hay lên lớp  người kia – khi đó sẽ không có tranh  cãi. Và khi đó bạn  cũng sẽ không tự hỏi tại sao mọi thứ không vừa khớp với nhau – tại sao phải vừa khớp với nhau cơ chứ?

Tình yêu phải là một mối quan  hệ thân thiện, trong đó, không ai hơn ai, không ai  quyết định mọi việc, cả hai hoàn toàn nhận thức được rằng họ khác biệt, rằng cách sống của họ khác biệt, rằng họ suy  nghĩ khác nhau và với sự khác  biệt này,  họ vẫn yêu nhau.

Tình yêu phải là một mối quan  hệ thân thiện, trong đó, không ai hơn ai, không ai  quyết định mọi việc, cả hai hoàn toàn nhận thức được rằng họ khác biệt, rằng cách sống của họ khác biệt, rằng họ suy  nghĩ khác nhau và với sự khác  biệt này,  họ vẫn yêu nhau.

 

Hành trình thức tỉnh trong tình yêu trong cuốn sách Osho còn có những triết lý tuyệt với khác mà người viết chưa thể liệt kê hết. Mỗi người với những  hoàn cảnh  riêng, khi đọc cuốn sách này sẽ thu nhận được những cái gật đầu, để rồi, chợt nhận ra một  điều gì đó, như sự giác ngộ.

Chủ đề lớn trong cuốn tiểu thuyết “Giết con chim nhại” của nhà văn Harper Lee là vấn đề phân biệt chủng tộc. Ở Mỹ, tư tưởng người da trắng là tầng lớp thượng đẳng, người da đen là giai tầng thấp kém đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ. Từ chủ đề đó, Harper Lee xây dựng nhân vật chính của tác phẩm là bố Aticcus – luật sư của thị trấn Maycomb, dứoi góc nhìn và lời kể của cô con gái Scout. Câu chuyện về ông là hành trình đấu tranh với thành kiến xã hội, dù cô đơn nhưng tràn đầy lòng dũng cảm.

 Đấu tranh với thành kiến xã hội – Một hành trình cô đơn

Alabama – một tiểu bang miền Nam nước Mỹ rất nặng thành kiến phân biệt chủng tộc. Trong bối cảnh đó, Luật sư Atticus được toà án chỉ định việc bào chữa cho một người da đen – anh Tom Robinson với tội danh cưỡng hiếp Mayelle Ewell – một phụ nữ da trắng. Ngay từ khi thông tin này được lan truyền khắp thị trấn nhỏ Maycom, Jem và Scout – 2 người con của luật sư Atticus đã phải đối diện với sự bêu rếu cùng thái độ miệt thị của người dân khắp vùng. Scout – một cô học sinh tiểu học dù chưa hiểu cụm từ “bố mày là kẻ yêu bọn mọi đen” có nghĩa là gì nhưng cô cảm nhận rõ thái độ “như thể bố đang điều hành một lò rượu lậu”. Khi chính những người trong gia đình mình cũng tỏ quan điểm tương tự, rằng “ba mày chẳng là gì ngoài một kẻ yêu bọn mọi đen”, không chỉ thế họ còn cho rằng việc biện hộ cho Tom Robinson chính là sự huỷ hoại dòng họ, cô gái nhỏ đã không thể bình tĩnh và ngẩng cao đầu như cách mà bố Atticus muốn cô đối diện. Không một ai ủng hộ, cả thị trấn cho rằng, điều tốt nhất là không nên làm gì nhiều trong vụ bào chữa cho Tom Robinson.

Ông Atticus hiểu những gì mình đang làm là thua ngay từ khi bắt đầu. Ông biết rằng, dù một người da trắng có thấp kém đến đâu, dù rằng người nhà Ewell được miêu tả là “sự ô nhục của Maycombs suốt ba thế hệ… Không ai trong số họ từng lao động một ngày lương thiện”, vậy nhưng, bởi họ là người da trắng nên họ có quyền buộc tội và bởi Tom Robinson là người da đen nên anh đã có một kết cục được định sẵn. Phiên toà xét xử Tom Robinson được tác giả miêu tả đầy kịch tính và thấm đẫm nỗi xót xa. Những kẻ khởi kiện trơ tráo. Một anh da đen trầm mặc tử tế. Những lập luận sắc bén của luật sư đủ để tất cả mọi người hiểu sự dối trá trong lời khai của cha con nhà Ewell. Nhưng rồi cuối cùng, kết quả lại đầy nỗi xót xa. Kết quả đó bắt nguồn từ thành kiến xã hội. “Bố Atticus đã sử dụng mọi công cụ có sẵn có cho người tự do để cứu Tom Robinson nhưng trong toà án bí mật của trái tim con người, bố Atticus không có cơ hội. Tom đã là người chết kể từ lúc Mayelle Ewell mở miệng gào lên”

Nhưng trong toà án bí mật của trái tim con người, bố Atticus không có cơ hội.

Cần biết bao sự dũng cảm

Vậy nhưng, đó không phải là lý do để Atticus từ bỏ. Ông đã nói với 2 người con của mình rằng: “Cho dù chúng ta đã bị đánh bại một trăm năm trước khi chúng ta bắt đầu thì đó cũng đâu phải là lý do khiến chúng ta không cố thắng”. Ông muốn Jem và Scout hiểu “Lòng cam đảm thực sự là gì – Thay vì có ý nghĩ rằng can đảm là người đàn ông với khẩu súng trong tay. Đó là khi con biết mình sẽ thất bại từ trước lúc bắt đầu nhưng dù vậy con vẫn bắt đầu và con theo đuổi nó tới cùng dù có chuyện gì xảy ra”. Với ông lý do chính để nỗ lực bảo vệ Tom Robinsons là lương tâm. Nếu không làm việc đó, ông không thể ngẩng cao đầu trong thị trấn, không thể đại diện cho cơ quan lập pháp và cũng không thể bảo các con đừng làm một điều gì đó. Vụ kiện của Tom, với Attiucs là vụ kiện đánh vào cốt lõi lương tâm của con người. Với Attiucs trước khi ông sống với người khác thì ông phải sống được với lương tâm của chính mình  “Có một thứ không tuân theo nguyên tắc đa số, đó là lương tâm của con người”.

Quả thực dù không thể có kết quả như mong đợi, nhưng Atticus lần đầu làm được một việc là khiến cho bồi  thẩm đoàn mất nhiều thời gian đến thế trong việc đưa ra phán quyết của mình. Một số người dân của thị trấn Maycomb như cô Maudie cũng đã thầm nghĩ rằng trong hành trình đấu tranh với thành kiến xã hội “chúng ta đã bước được một bước… chỉ một bước ngắn, nhưng đó là một bước”.

Chúng ta đã bước được một bước… chỉ một bước ngắn, nhưng đó là một bước.

Sau tất cả, Atticus đã cho thấy sức mạnh của niềm tin và lẽ sống chính trực. Ông đã đi ngược với cộng đồng bởi lẽ ông tin: “Bất cứ khi nào một người da trắng lừa dối một người da đen, bất kể anh ta là ai, anh ta giàu cỡ nào, hay anh ta xuất thân từ một gia đình tốt như thế nào, người da trắng đó là rác rưởi”. “Đối với bố, chẳng có gì đáng ghê tởm hơn một người da trắng thấp kém lợi dụng sự ngu dốt của một người da đen”. Có lẽ, điều đó đúng với mọi xã hội, chỉ cần ta hiểu rằng, da trắng là những kẻ có quyền, có tiền, có địa vị, còn da đen là những người yếu thế, thấp cổ bé họng.

“Con không bao giờ thực sự hiểu một người chừng nào con chưa xem xét mọi việc từ quan điểm của người đó”

Cách nhìn này thể hiện rất rõ qua nhân vật Attiucs. Với ông thật không đúng khi ghét bất kỳ ai. Bởi con người ai cũng có mặt tốt và xấu nhưng ông luôn tin vào khả năng cải thiện của con người và luôn đặt mình vào hoàn cảnh của họ. Câu chuyện của Jem với bà Dubose là một minh chứng. Dù rằng Jem – một chàng trai điềm tĩnh và không dễ gì nổi giận vậy nhưng đã phá nát vườn hoa của Dubose khi bà hàng ngày bêu rếu cha cậu là “không hơn gì bọn mọi đen và thứ cặn bã mà ông ta phục vụ”. Nhìn nhận sự việc đó, Attiucs lại cho rằng “bà có quan điểm riêng về mọi thứ, rất khác quan điểm của bố”. Ông không chỉ tôn trọng quan điểm đó mà còn luôn đối xử lịch thiệp với Dubose và yêu cầu Jem cùng Scout làm điều đó bởi ông hiểu cho hoàn cảnh của bà – đã già còn bị bệnh. Không chỉ thế ông còn nhìn nhận Dubose là người can đảm bởi với tình trạng phụ thuộc vào thuốc móc phin suốt cuộc đời, việc dám từ bỏ nó để ra đi một cách thanh thản, chết mà không mắc nợ bất cứ đièu gì và bất cứ ai’ chỉ người can đảm mới làm được.

Ngay khi Atticus phải chiến đấu với cả cộng đồng để bảo vệ Tom thì ông vẫn nhận định rằng “dù có cay đắng thế nào đi nữa, họ vẫn là bạn bè của ta và đây vẫn là nhà của ta”. Khi cả thị trấn cho rằng việc biện hộ cho Tom hẳn là sai thì ông vẫn nghĩ “Chắc chắn họ có quyền nghĩ vậy và họ có quyền nhận được sự tôn trọng dành cho những ý kiến đó”. Và dù cho những ý kiến trái chiều đem đến bất lợi và gây tổn thương cho ông cũng như gia đình, nhưng với cách nhìn của mình, Attiucs dễ dàng thấu hiểu, cảm thông và tôn trọng người khác.

Cũng từ đó mà 2 đứa trẻ nhà Finch đã lớn lên với sự chính trực, lòng vị tha như thế. Các em dần nhận ra mỗi người đều có mặt tốt và mặt xấu: Boo Raley từng là bóng ma ám ảnh trí tưởng tượng lại trở thành người bạn sau đó là ân nhân cứu mạng. Dubose là người can đảm dù rằng bà có quan điểm gay gắt về bố Attiucs, bác Alxandrea đầy thành kiến về danh giá dòng họ nhưng rất quan tâm đến việc giáo dục Scout… Qua từng chuyện lớn nhỏ Atticus luôn cố gắng giáo dục con cái về lương tâm, công bằng, bác ái, chống thành kiến, và không bao giờ thoả hiệp. Để rồi đi đến những trang cuối cùng của tác phẩm, khi Scout thừa nhận rằng: “Bố Attiucs đã đúng, có lần ông đã nói ta không bao giờ thực sự biết một người chừng nào ta chưa ở vào địa vị của họ và cư xử theo kiểu của họ”. Tác phẩm “Giết con chim nhại” cũng đã kết thúc nhẹ nhàng với dòng suy nghĩ đó của Scout, để lại trong lòng độc giả những rung cảm đẹp và thôi thúc hướng tới những giá trị tốt đẹp trong cuộc đời.

Có lần ông đã nói ta không bao giờ thực sự biết một người chừng nào ta chưa ở vào địa vị của họ và cư xử theo kiểu của họ